Làng Báo Đáp (Nam Định) – Nơi giữ hồn Trung Thu và nở hoa bốn mùa

Cách thành phố Nam Định khoảng 10km, có một ngôi làng cổ kính mà tên gọi đã trở nên thân thương mỗi dịp Tết Trung Thu về – đó là làng Báo Đáp. Không chỉ là “thủ phủ” của những chiếc đèn ông sao lấp lánh, Báo Đáp còn là xứ sở của những đóa hoa lụa không bao giờ tàn, một làng nghề Công giáo toàn tòng với vẻ đẹp đức tin và con người thuần hậu. Hãy cùng Hải Đăng TV khám phá những nét đẹp độc đáo của làng Báo Đáp – một điểm đến văn hóa không thể bỏ lỡ trên bản đồ du lịch Thành Nam.

Làng Báo Đáp ở đâu? Vị trí và lịch sử hình thành

Làng Báo Đáp tọa lạc tại xã Hồng Quang, huyện Nam Trực, tỉnh Nam Định (nay là phường Hồng Quang, tỉnh Ninh Bình). Từ trung tâm thành phố Nam Định, du khách chỉ cần di chuyển khoảng 10km là có thể đến với ngôi làng độc đáo này. Lịch sử của làng gắn liền với sự hình thành và phát triển của cộng đồng Công giáo tại đây.

Tương truyền, nghề làm đèn ông sao ở Báo Đáp đã có từ rất lâu, có thể lên tới hàng trăm năm. Ban đầu, việc làm đèn chỉ mang tính tự phát, phục vụ cho nhu cầu vui chơi của trẻ em trong làng vào mỗi dịp Trung Thu và các ngày lễ của nhà thờ. Dần dần, những chiếc đèn giản dị nhưng rực rỡ sắc màu đã theo chân các giáo dân, các thương lái đi khắp nơi, và nghề làm đèn ông sao trở thành một nghề quan trọng, mang lại nguồn thu nhập đáng kể cho người dân.

Bên cạnh đó, nghề làm hoa lụa, hoa giấy cũng phát triển mạnh mẽ, trở thành nghề chính, hoạt động quanh năm. Sự khéo léo, tỉ mỉ của người dân nơi đây đã biến những vật liệu vô tri thành những sản phẩm nghệ thuật tinh xảo, làm đẹp cho đời.

Video về làng Báo Đáp

Báo Đáp – Cái nôi của những chiếc đèn ông sao truyền thống

Nhắc đến làng Báo Đáp là nhắc đến hình ảnh những chiếc đèn ông sao – một biểu tượng không thể thiếu của Tết Trung Thu Việt Nam.

Không khí rộn ràng mỗi độ thu về

Ngay từ tháng 6, tháng 7 Âm lịch, cả làng Báo Đáp đã bắt đầu vào vụ sản xuất đèn Trung Thu. Không khí làng quê vốn yên bình bỗng trở nên nhộn nhịp, tấp nập hơn hẳn. Đi dọc con đường làng, đâu đâu cũng thấy những phên nứa, nan tre được phơi dưới nắng vàng. Tiếng chẻ tre, tiếng dập ghim, tiếng cười nói rộn rã khắp các ngõ xóm.

Sân nhà, hiên nhà, thậm chí cả những khoảng đất trống ven đường đều trở thành “xưởng sản xuất”. Người chẻ nan, người uốn khung, người dán giấy bóng kính, người trang trí… Mỗi người một công đoạn, phối hợp nhịp nhàng tạo thành một dây chuyền sản xuất thủ công đầy sống động.

Quy trình tạo ra một chiếc đèn ông sao

Để làm ra một chiếc đèn ông sao Báo Đáp tuy không quá phức tạp nhưng đòi hỏi sự kiên nhẫn và khéo léo.

Chọn nguyên liệu: Tre, nứa được chọn phải là loại bánh tẻ, thẳng, dẻo dai để dễ dàng chẻ thành những nan mỏng mà không bị gãy. Giấy bóng kính phải có màu sắc tươi sáng (đỏ, vàng, xanh lá, tím), độ trong và dai nhất định.

Chẻ nan và tạo khung: Những cây tre được chẻ thành các nan nhỏ đều nhau. Người thợ sẽ dùng sự khéo léo của đôi tay để uốn những nan tre dài thành hình ngôi sao 5 cánh và dùng dây thép mỏng hoặc ghim để cố định. Các nan tre ngắn hơn được dùng để tạo độ phồng cho ngôi sao, tạo thành một khối 3D hoàn chỉnh.

Dán giấy và trang trí: Đây là công đoạn đòi hỏi sự tỉ mỉ nhất. Người thợ dùng hồ dán tự nấu từ bột sắn để phết lên khung rồi dán giấy bóng kính. Giấy phải được dán căng, phẳng, không có nếp nhăn. Sau khi dán xong, đèn sẽ được trang trí thêm bằng các họa tiết, tua rua nhiều màu sắc ở các đỉnh của ngôi sao.

Hoàn thiện: Cuối cùng là gắn cán cầm bằng tre, tạo một điểm tựa nhỏ để cắm nến.

Những chiếc đèn ông sao Báo Đáp không chỉ là một món đồ chơi, nó còn chứa đựng cả tâm hồn, sự cần cù của người dân và là một phần ký ức tuổi thơ của biết bao thế hệ người Việt.

Bốn mùa rực rỡ sắc hoa lụa Báo Đáp

Nếu như đèn ông sao chỉ rực rỡ một mùa thì hoa lụa, hoa giấy lại là nghề mang đến vẻ đẹp và sức sống cho Báo Đáp quanh năm. Đây mới là nguồn thu nhập chính, giúp ổn định cuộc sống cho người dân trong làng.

Sự tinh xảo đến ngỡ ngàng của hoa lụa Báo Đáp

Hoa lụa Báo Đáp nổi tiếng khắp nơi bởi sự tinh xảo, mềm mại và sống động như hoa thật. Dưới bàn tay tài hoa của các nghệ nhân, những tấm vải lụa, voan, giấy nhún… được cắt, nhuộm màu, uốn nắn một cách tỉ mỉ để tạo thành những bông hồng kiêu sa, những đóa ly thanh khiết, những cành lan quý phái hay những chùm cẩm tú cầu tròn đầy.

Mỗi công đoạn từ pha màu, nhuộm vải, tạo hình cánh hoa, ghép nụ, làm lá… đều được thực hiện thủ công kết hợp một phần máy móc. Người thợ phải có con mắt nghệ thuật để phối màu sao cho tự nhiên và có đôi tay khéo léo để tạo được cái “hồn” cho từng bông hoa.

Thị trường rộng lớn

Sản phẩm hoa lụa Báo Đáp không chỉ phục vụ thị trường Nam Định mà còn được phân phối đi khắp cả nước, từ Hà Nội, Hải Phòng, TP. Hồ Chí Minh đến các tỉnh miền Tây. Hoa được sử dụng rộng rãi để trang trí nhà cửa, văn phòng, sự kiện, lễ cưới, và đặc biệt là trong các dịp lễ tại các nhà thờ, giáo xứ. Nhiều cơ sở sản xuất lớn còn nhận được các đơn hàng xuất khẩu đi các nước trong khu vực.

Vẻ đẹp tín ngưỡng và kiến trúc nhà thờ Báo Đáp

Một trong những nét đặc trưng nhất của làng Báo Đáp là đời sống tín ngưỡng Công giáo. Gần 100% người dân trong làng đều theo đạo Thiên Chúa. Đức tin không chỉ là đời sống tâm linh mà còn hòa quyện sâu sắc vào văn hóa, nếp sống và cả trong công việc của họ.

Nhà thờ Báo Đáp – Trái tim của làng Báo Đáp

Tọa lạc ở vị trí trung tâm, nhà thờ giáo xứ Báo Đáp hiện lên nguy nga, tráng lệ như một biểu tượng của đức tin và sự gắn kết cộng đồng. Nhà thờ được xây dựng theo lối kiến trúc Gothic đặc trưng của phương Tây với những mái vòm cao vút một tháp chuông cao sừng sững.

Vẻ đẹp của nhà thờ không chỉ nằm ở sự đồ sộ bên ngoài mà còn ở sự tinh tế, trang nghiêm bên trong thánh đường. Không gian rộng lớn, thanh tịnh cùng những hàng ghế gỗ thẳng tắp tạo nên một bầu không khí linh thiêng. Đây là nơi diễn ra các thánh lễ hàng ngày, hàng tuần, và là trung tâm của mọi sinh hoạt cộng đồng trong làng.

Đời sống đức tin hòa quyện cùng lao động

Đức tin Công giáo ảnh hưởng sâu sắc đến tính cách và lối sống của người dân Báo Đáp. Họ cần cù, chăm chỉ trong lao động, trung thực trong mua bán và luôn đề cao giá trị gia đình. Sự kiên nhẫn, tỉ mỉ cần có để làm ra một chiếc đèn ông sao hay một bông hoa lụa dường như cũng được rèn giũa từ chính đức tin của họ.

Vào những dịp lễ lớn như Giáng Sinh hay Phục Sinh, cả làng được trang hoàng lộng lẫy. Nhà thờ lung linh trong ánh đèn, các gia đình trang trí hang đá, cây thông… Chính những sản phẩm hoa lụa do tự tay họ làm ra đã góp một phần làm cho các ngày lễ thêm phần trang trọng và rực rỡ.

Con người làng Báo Đáp chân thành, mộc mạc và giàu lòng mến khách

Điều để lại ấn tượng sâu sắc nhất trong lòng du khách khi đến với Báo Đáp có lẽ chính là con người nơi đây. Người dân Báo Đáp mang đậm nét chân thành, mộc mạc và chất phác của người dân đồng bằng Bắc Bộ.

Khi ghé thăm một gia đình làm nghề, bạn sẽ dễ dàng nhận được những nụ cười thân thiện và sự chào đón nồng hậu. Họ không ngần ngại chia sẻ về công việc, về lịch sử của làng, hay những câu chuyện đời thường. Bạn có thể ngồi xuống cùng họ, xem họ thoăn thoắt chẻ từng nan tre, dán từng cánh hoa và thậm chí có thể tự tay trải nghiệm làm một sản phẩm thủ công cho riêng mình.

Sự gắn kết cộng đồng ở Báo Đáp rất bền chặt. Tình làng nghĩa xóm, sự tương trợ lẫn nhau trong cuộc sống và công việc là điều dễ dàng cảm nhận được. Họ cùng nhau giữ gìn nghề truyền thống của cha ông, cùng nhau xây dựng đời sống văn hóa, đức tin và cùng nhau chia sẻ những vui buồn.

Gợi ý trải nghiệm du lịch làng nghề Báo Đáp

Thời điểm lý tưởng: Nếu muốn trải nghiệm không khí làm đèn Trung Thu sôi động nhất, bạn nên đến Báo Đáp vào khoảng tháng 7, tháng 8 Âm lịch. Nếu muốn tìm hiểu về nghề làm hoa lụa, bạn có thể đến vào bất kỳ thời điểm nào trong năm.

Hoạt động không thể bỏ lỡ:

Tham quan các xưởng sản xuất hoa lụa và đèn ông sao.

Trò chuyện với các nghệ nhân để hiểu hơn về nghề.

Tự tay trải nghiệm một vài công đoạn làm sản phẩm.

Viếng thăm và chiêm ngưỡng vẻ đẹp kiến trúc của nhà thờ Báo Đáp.

Mua những sản phẩm thủ công tinh xảo về làm quà.

Kết hợp tham quan: Từ Báo Đáp, bạn có thể dễ dàng kết hợp tham quan các làng nghề nổi tiếng khác của Nam Định như làng Hàng Thiện, Vườn quốc gia Xuân Thủy,…

Lời kết

Làng Báo Đáp không chỉ là một làng nghề thủ công truyền thống. Nơi đây là sự giao thoa hài hòa giữa lao động và đức tin, giữa nét đẹp truyền thống và sự năng động của cuộc sống hiện đại. Về với Báo Đáp là về với những ký ức Trung Thu xưa, là chìm đắm trong thế giới rực rỡ sắc màu của hoa lụa, và hơn hết là để cảm nhận sự bình yên, ấm áp từ chính vẻ đẹp tâm hồn của những con người chân chất, hiền hòa. Nếu có dịp về với Nam Định, đừng quên dành thời gian ghé thăm ngôi làng độc đáo này để có những trải nghiệm văn hóa thật sự ý nghĩa.